İhracatçıları ve sanayicileri tedirgin eden döviz kurlarındaki düşüşe Merkez Bankası'ndan müdahale geldi. Dün serbest piyasada dolar kuru 1,50 bandının da altına gerileyince Merkez, günlük döviz alım miktarını 30 milyon dolardan 40 milyona çıkaracağını açıkladı. Banka, 1 yılda toplam 14,5 milyar dolar alacak.
Amerikan ekonomisine ilişkin endişelerle doların diğer para birimleri karşısında değer kaybına bağlı olarak dolar/TL serbest piyasada son üç ayın en düşüğü olan 1,50'nin altına inince Merkez Bankası'ndan müdahale haberi geldi. Böylece küresel krizden çıkış stratejisini açıklayan Merkez, dövize bir hafta içerisinde ikinci kez müdahale etmiş oldu. Bankaların yabancı para cinsi zorunlu karşılık oranını yüzde 10'a çıkaran Merkez Bankası dün de döviz alım tutarını yeniden belirledi. Rezerv birikiminin hızlandırılması amacıyla bugünden itibaren, ihalelerde alımı yapılacak günlük tutar (döviz alım opsiyon hakkı) 60 milyon dolardan 80 milyon dolara çıkarıldı. İhalelerde alımı yapılacak tutar, 10 milyon dolarlık artışla 40 milyon dolara yükseltildi. Merkez Bankası'ndan konuya ilişkin yapılan açıklamada, döviz alım ihale miktarının yüzde 33 oranında artırılması sonucunda ihale miktarlarında başka bir değişiklik yapılmaması halinde, önümüzdeki bir yıllık dönemde piyasadan yaklaşık 14,5 milyar dolar satın alınabileceğinin tahmin edildiği vurgulandı. Dolar gün sonunda 1,4910 liradan, Euro ise 1,9630 TL'den kapandı.
Merkez Bankası'nın döviz arzının döviz talebine kıyasla arttığı dönemleri, rezerv seviyesini artırmak için bir fırsat olarak değerlendirdiği kaydedilen açıklamada, şu ifadelere yer verildi: "Ocak-Temmuz 2010 döneminde küresel finansal piyasalardaki gelişmeler ve risk iştahındaki değişimlere bağlı olarak ülkemize yönelik sermaye hareketlerinin dalgalı bir seyir izlediği, son günlerde ise küresel finansal piyasalardaki gelişmeler nedeniyle diğer gelişmekte olan ülkelerle birlikte, ülkemize yönelik sermaye girişlerinin de daha istikrarlı bir şekilde güçlendiği gözlenmektedir. Bu nedenle, rezerv birikiminin hızlandırılması amacıyla 3 Ağustos 2010 tarihinden itibaren başlamak üzere ihalelerde alımı yapılacak tutarın günlük 40 milyon ABD Doları ihale ve 40 milyon ABD Doları opsiyon hakkı olmak üzere en fazla 80 milyon ABD Doları olarak artırılmasına karar verilmiştir."
Döviz arz ve talep şartlarının yakından takip edileceği vurgulanan açıklamada, öngörülenin dışında gelişmeler olması durumunda günlük ihale ve opsiyon tutarlarında değişiklik yapılabileceği, gerek duyulursa ihalelere kısa veya uzun süreli ara verilebileceği bildirildi. Öte yandan bankadan yapılan açıklamada, 2010 yılı için günlük döviz alım ihale tutarının 30 milyon dolar ve opsiyon tutarının da 30 milyon dolar olmak üzere en fazla 60 milyon dolar olarak belirlendiği de hatırlatıldı. Bankanın açıklamasına göre, Merkez Bankası'nca döviz alım ihalelerine yeniden başlanıldığı Ağustos 2009 döneminden bugüne kadar, son bir yıllık dönemde toplam 11,1 milyar dolar alındı.
İhracatçı bu büyük maliyetin altından nasıl kalkacak?
Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) Merkez Bankası'nın günlük döviz alım miktarını 40 milyon dolara çıkarmasını yeterli bulmadı. TİM Başkanı Mehmet Büyükekşi, rekabetçi bir kur seviyesine ulaşmak için günlük alımların 50 milyon dolar ve 50 milyon Euro (toplamda 115 milyon dolar) tutarına çıkarılmasını istedi. Artan sıcak para girişinin TL'nin yabancı paralar karşısında değer kazanmasına yol açtığını belirten Büyükekşi, "Bugün parite 1,29'lara çıktığı halde Euro maalesef 1,95 TL'ye, dolar da 1,52 liraya düşmüş durumda. Daha 15-20 gün önce parite 1,20'lerdeyken Euro 1,89'du, dolar da 1,58'ler seviyesindeydi. Bu kurla Türk ihracatçısı nasıl maliyet yapacak, nasıl hesap yapacak, nasıl altından kalkacak?" dedi. Büyükekşi, Merkez Bankası Başkanı Durmuş Yılmaz'ın ihracatçılara yaptığı 'kurla oynayamayız, verimliliği artırın' çağrısına da, "Artık artırılacak verimlilik kalmadı. İhracatçı, kemerini sıka sıka son noktaya geldi. Türkiye, bu şekilde maalesef bir ithalat cenneti oluyor. Cari açık sürekli artıyor. Üretim yerine herkes ithal etmeyi tercih ediyor." cevabını verdi.
10 yıldır reel kur diyoruz ama istediğimiz bir türlü olmuyor
İstanbul Tekstil ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği Başkanı İsmail Gülle, 10 senedir reel bir kur istediklerini belirterek, "Onun haricinde hiçbir şey istemedik bu devletten. Elektrik, işgücü maliyetlerinin düşürülmesi ve reel kur. Şimdi de bunu istiyoruz. Çünkü bazı pazarlara girmenin kilidi sadece reel bir para birimidir. Onlar istediklerimizi vermemeye, biz de ihracatı artırmaya devam ediyoruz. Demek ki bu böyle gidecek." değerlendirmesini yaptı. İstanbul Deri ve Deri Mamulleri İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Lemi Tolunay ise kur sebebiyle herkesin bu kış sezonunda ne kadar zarar ettiğini hesapladığını kaydetti. Tolunay, "Kışın piyasaya çıktık dedik ki fiyatımız budur. O zaman Euro 2,2 TL'deydi, şimdi 1,92'ye indi. Şu anda biz hasar tespiti yapıyoruz. Sattığınız malı teslim etmek zorundasınız. Geri dönüşü yok." diye konuştu.
Kurlar konusunda son 20 yılın en ağır günlerini yaşıyoruz
İstanbul Sanayi Odası Meclis Başkanı Erdal Bahçıvan, kur için bir rakam vermenin doğru olmayacağını dile getirerek, "2 mi doğrudur, 2,40 mı doğrudur, 1,90 mı doğrudur. Bir rakam vermek zor. Ama geçen 8-9 sene içindeki girdilerin maliyeti ortada, TL faizinin maliyeti ortada. Bunların hepsini üst üste koyduğumuz zaman, 9 sene önceki kurla bugünkü kurun aynı olması ne kadar doğru, ne kadar sağlıklı?" diye sordu. Bahçıvan, Türkiye'nin son 20 yıldan beri sıcak parayı cezbetmek için kendi üreticisi, ihracatçısı ve sanayicisini yeterince desteklemeyen bir mali politika izlediğini aktaran Bahçıvan, "Özellikle 2001 krizinden sonra alınan tedbirlerle de Türk sanayicisi belki de kur konusundaki son 20 yılın en ağır sürecini geçiriyor." ifadesini kullandı. Türkiye Müteahhitler Birliği Yönetim Kurulu Üyesi Edip Yenigün ise dolar ve Euro bazında fiyat verip iş alan müteahhitlerin, kurlardaki bu düşüş sebebiyle önemli ölçüde zarar ettiğini kaydetti.