Krizin baş nedenlerinden birinin kuralsızlık olduğu, kuralsızlığı oluşturanların ise spekülâtörler olduğu söyleniyor. Spekülatörler, üretimle bağı yok denecek düzeyde olan sanal dünyanın oyuncuları, kumarbazlarıdır. Yani önemli bir bölümü hisse senedinin piyasa oyuncuları…
Hisse senedi piyasa oyuncuları açığa satış yaparak pozisyon alıyorlar. Bu sanal dünya raconuna göre bir kuralsızlık. Yani sanal dünyanın esas aktörlerini kene olarak tanımlarsak, bunlar da bu kenelerin sırtından beslenen değişik türden keneler. Kenelerin emdiği kanın, reel piyasanın misli durumuna gelince sistem sürdürülebilir olamıyor, kriz oluyor. Krizi atlatmanın yolu yani kenelerin emdiği kanın yerine konması işi sermayedarlar tarafından devletlere ciro ediliyor.
Devletler de, kumar masasına hiç oturmamış emilen kanda etkisi ve yetkisi olmayan (kanı emilen) halkın önüne faturayı koyuyor ve ödetme yoluna gidiyor.
Semiren kene de, kaldığı yerden kan emecek alanlara kriz sonrası yeniden dönüyor, yaşamını başka bir krize kadar sürdürüyor.
Bu faturanın önümüze gelmesinin nedeni olan ilk halkanın kuralsızlığını Korkmaz İlkonur şöyle anlatıyor:[3] “Açığa satış yaparak kısa pozisyonlar alıyorlar. ABD’deki sermaye piyasa kurallarına göre, piyasanın hisse senetlerini veya tahvilleri doğru fiyatlaması için uzun veya kısa pozisyonlar alması mümkün. Kısa pozisyon alabilmek için yatırımcı bir anlaşma yaparak önce hisse senedi “ödünç” alıyor. Sonra sahibi olmadığı bu hisse senedini satıyor. Yani kısa bir pozisyon yaratıyor. Fiyatı düştükten sonra geri alarak bu pozisyonu kapatıyorlar. İddia ediliyor ki çoğu, “ödünç almadan” yani açığa satış yaparak finansal krizlere neden oluyorlar.
Peki… Bunlar istedikleri zaman istediklerinin hisse senetlerinin fiyatlarını kısa süre içinde aşağı doğru ittirme şansına sahipler mi? Çoğu zaman, evet. Yeter ki, fiyatın aşağı doğru spiral hareketini sağlayacak bir dedikodu olsun. Çünkü piyasalar da koyun sürüsü içgüdüsüyle hareket ediyor.”
Evet, kuralsızlığın işleyişi özetle böyle. Peki, kuralsızlık ortadan kaldırılınca sorun çözülür mü? Elbette ki, hayır!Çünkü krizin tek sebebi kuralsızlık değil.